De kerk in het midden houden?
Kerken stonden zowel letterlijk als figuurlijk eeuwenlang in het centrum van onze samenleving. Maar de secularisering veranderde de plaats van religie in onze samenleving. Het drastisch gedaalde kerkbezoek leidt vandaag tot een recordaantal ‘onttrekkingen aan de eredienst’ van kerkgebouwen. Hoe kan dit religieus erfgoed in het heden een even betekenisvolle rol spelen als voorheen? Deze vraag was het uitgangspunt van ons atelier.
Vele vragen vloeiden hieruit voort: Wie zijn alle stakeholders in dit debat en aan wie hoort een kerkgebouw überhaupt toe? Wat zijn de symbolische ladingen en gevoeligheden waarmee rekening dient gehouden te worden? Hoe sluit je compromissen waarin iedereen zich kan vinden? Zijn er grenzen aan de herbestemming van deze religieuze gebouwen en wat doe je met al dat religieus roerend erfgoed?
Atelierweek
We dompelden ons onder in het thema met een Lage Landen-toer langsheen acht (voormalige) religieuze sites in Nederland en in België. Op dinsdag reisden we naar Zeeland en bezochten we met gidsen de Oostkerk in Middelburg en de Grote Kerk in Veere. De dag erna fietsten we in Gent langs de kerk van Sint-Anna, de Baudelokapel, Gallery St-John, begraafplaats Campo Santo, de Sint-Jozefkerk en de Wolweverskapel.
We tuurden echter niet gewoon naar oude bakstenen. Het werd ook een week vol indrukken en gesprekken met erfgoedexperten, gidsen, activisten en vrijwilligers.
Op onze eerste dag bezochten we de expo 'Gent Herbestemt' en spraken we met expert Jonas Danckers van het centrum voor religieuze kunst en cultuur PARCUM.
Dinsdag namen we de bus naar Zeeland. Sjaak Verelst en Frans Pieterse, gidsen en vrijwilligers bij Stichting Oostkerk, leidden ons met passie rond in 'hun' Oostkerk te Middelburg. ‘s Namiddags maakten we kennis met de multifunctionele Grote Kerk, een mastodont in het kleine idyllische dorpje Veere.
Op woensdag zochten we het dichter bij huis. We gingen eerst in gesprek met Mieke Felix, Eric Vermeirsch en Paul Pataer van actiegroep S.O.S. Sint-Anna die de Sint-Annakerk van een Delhaize-winkel wil vrijwaren. Op Campo Santo gaf gids Frederic Vanderstraeten van heemkundige kring en documentatiecentrum DSMG ons inzicht in begraafplaatsen als toeristische site. Diezelfde dag vertelde parochielid Lieve De Mey over haar rol in de ontmanteling, verkoop en herbestemming van de Sint-Jozefkerk. Biniam Faelens van OCUP vzw lichtte ten slotte toe hoe zijn organisatie deze leeggekomen kerk ontplooit ten dienste van kwetsbaren in de maatschappij.
Resultaten
Onze bevindingen goten wij in 10 geboden voor een historisch doordachte herbestemming van kerken! Zijn onze geboden volgens jou goede richtlijnen voor de toekomst van kerken?
- Bovenal bemin niet één God.
- Open de deuren, het is geen grot.
- Met de buurtbewoners zult gij participeren,
- doe niet te zot, zie dat ge het kunt financieren.
- Overheid wees geen ergernis,
- zorg ervoor dat uw proces transparant is.
- Kies voor de buurt een noodzakelijke invulling
- en respecteer een waardige herbestemming.
- Vermijd dat iemand aan verstrooidheid doet,
- inventariseer daarom ook elk goed.
We presenteerden de resultaten van ons veldwerk ook in deze digi-expo over kerken.
Team
Studenten Sara Crombez, Jos Decelle, Seppe Demeulemeester, Madeleine De Witte, Jeroen Van Damme en medewerkers Thérèse De Hemptinne, Jeroen Deploige, Stefan Meysman, Inge Misschaert, Melina Reintjens, Joris Van Doorsselaere en Davy Verbeke.
Het team wil graag nog eens extra de experten, gidsen, vrijwilligers en activisten bedanken voor hun tijd en enthousiasme. Zonder hun inspirerende bijdragen was ons atelier nooit zo geslaagd!
Contact: davy.verbeke@ugent.be