[Onze Geheugenissen-podcast "Het vuil van de straat" beluister je hier]
Milieu en ecologie zijn anno 2019 niet weg te slaan uit het maatschappelijke debat. De negatieve impact van de mens op zijn leefomgeving wekt wrevel op. Met protestacties zetten bezorgde burgers vandaag druk op de overheid om in te grijpen. Maar hoe nieuw is deze aandacht voor vervuiling en leefmilieu eigenlijk? Wanneer werden ideeën rond hygiëne en volksgezondheid populair? Welke types vervuiling vonden mensen vroeger het meest hinderlijk en hoe protesteerden ze hiertegen? Welke maatregelen namen overheden om overlast aan te pakken? Hoe evolueerde de mentaliteit rond dierenwelzijn?
“Als we even graven in deze buurt komt er letterlijk en figuurlijk veel vuiligheid naar boven”
Macharius-Heirnis, vanaf de 19de eeuw een groeiende proletariërwijk in een stad in volle industriële expansie, is de gedroomde uitvalsbasis om te zoeken naar sporen van vervuiling en milieuprotest, zowel vroeger als vandaag. We doen dit aan de hand van drie casussen uit de 19de en 20ste eeuw: de Rietgracht, het slachthuis en brouwerij Meiresonne. We neuzen onder meer in dossiers ‘de commodo et incommodo’, kadasterplannen, dagboekfragmenten en bodemonderzoeken. We interviewen bovendien enkele milieuactivisten en met een heuse vox pop in de buurt peilen we naar hedendaagse percepties van overlast en vervuiling. Al onze resultaten gieten we in een radioreportage voor de formidabele geschiedenispodcast Geheugenissen, opgenomen in een professionele studio. Het resultaat presenteren we trots op Urgent.fm.
Radiomakers en -stemmen, verenigt u!
Team
Loes De Muelenaere, Arthur Parmentier, Violette Pouillard, Erik Thoen, Julie Van Bogaert, Davy Verbeke, Christophe Verbruggen, Casper Vielfont, Alec Andries, Akalemwa De Waegeneire, Maura De Troyer, Hannah Downes, Hazel Waeterschoot, Lars Van Lombergen, Jessica Bourdeaud'hui, Axelle Opbrouck
Contact: Davy.Verbeke@ugent.be
Resultaat
Slechte luchtkwaliteit, stijgende temperaturen en bergen afval beheersen vandaag de krantenkoppen. Niet alleen op globaal vlak zoeken we oplossingen, maar ook in hartje Gent nemen bezorgde burgers het heft in handen. Lokale initiatieven tegen vervuiling groeien meer en meer in de wijk Macharius-Heirnis. Een wijk die vandaag niet te vergelijken valt met vroeger. Hoe draagt deze wijk toch de sporen van haar verleden met zich mee? Dat wilden wij te weten komen!
We nemen jullie mee op onze historische zoektocht naar vuiligheid en tonen hoe we dit in onze Geheugenissen-podcast "Het vuil van de straat" goten.
Rietgracht ca. 1880 (Zwarte Doos) 
Feest slachthuis "De Vetten Os" (Uit "Het Slachthuis verteld/t") 
Brouwerij Meiresonne, begin 20ste eeuw (privécollectie Philip Bockstael)
Stap 1: naar het archief
We focusten op drie casussen uit de 19de en 20ste eeuw: de overwelving en demping van de Rietgracht, het Slachthuis en de veemarkt en de brouwerij Meiresonne. Hiervoor trokken we vooreerst naar het Gentse Stadsarchief De Zwarte Doos, het Rijksarchief van Gent en het Oost-Vlaamse Provinciaal Archief. We gingen op zoek naar dossiers ‘de commodo et incommodo’ (openbaar onderzoek waarbij buurtbewoners hun bezwaren kunnen indienen), klachtenbrieven, kadasterplannen en dossiers van openbare werken.
Rietgracht
-
Aankondiging van reinigingswerken van de Rietgracht, 1931 (Zwarte Doos) -
Brief aan het Gentse stadsbestuur van boze vissers die klagen over het dodelijk vervuilde water, 1873 (Zwarte Doos) -
Voorbeeld van aanplakbericht voor onderzoek 'commodo et incommodo' naar klachten van buurtbewoners, 1954 (Zwarte Doos)
Slachthuis en Beestenmarkt
Onderzoek naar de geschiedenis van het Slachthuis in het Rijksarchief van Gent 
Brief stadsbestuur Gent met vermelding van klachtenbrief buurtbewoners over brutale slachtpraktijken, 1885 (Rijksarchief Gent) 
Vergunningsdossier Slachthuis met cirkel die aangeeft of er buurtbewoners zijn die klacht kunnen neerleggen, 1982 (Provinciaal Archief Oost-Vlaanderen)
Brouwerij Meiresonne
Hoofding van brief Brouwerij Meiresonne, 1958 (Provinciaal Archief Oost-Vlaanderen) 
Bezwaarschrift tegen Brouwerij Meiresonne wegens mogelijke verstoring van tv- en radiosignalen, 1958 (Provinciaal Archief Oost-Vlaanderen)
Stap 2: mondelinge geschiedenis & interviews
Na ons archiefwerk gingen we in gesprek met enkele geëngageerde buurtbewoners en burgers.
Dirk Ketelaere woont al heel zijn leven in de Machariuswijk en vertelde in geuren en kleuren over het slachthuis en de veemarkt. Aan de hand van zijn privéarchief maakten we kennis met de protestbeweging tegen het slachthuis in de jaren 1980 waar hij deel van uitmaakte. Els 'Joksie' Biesemans is buurtbewoner en milieuactivist. Aan de Achtervisserij legde zij een stadstuintje aan met het afval dat ze met haar kajak uit het water haalde om passanten en de buurt te sensibiliseren. We namen samen met haar bodem- en waterstalen om de kwaliteit te testen. Hannes Cosyns is bio-ingenieur en lid van YAKU, een vzw die mens, natuur en water dichter bij elkaar probeert te brengen. Hij wil Gentenaars zorgeloos in de binnenwateren kunnen laten zwemmen.
Krantenartikel protest tegen slachthuis, 1986 (privécollectie Dirk Ketelaere) 
Bodem- en waterkwaliteit aan de Achtervisserij meten samen met Joksie 
Hannes Cosyns streeft er met YAKU naar zorgeloos te kunnen zwemmen in de Gentse wateren
Stap 3: vox pop in de buurt
Nadat we de stem van onze activisten hadden gehoord, wilden we ook die van de modale buurtbewoner laten weerklinken. Daarom trokken we de straat op. We spraken willekeurige voorbijgangers aan en duwden hen een micro onder de neus met de vraag welke vervuiling en overlast bij hen wringt. Onze vox pop bracht heel wat verschillende besognes aan het licht en leverde enkele cassante uitspraken op!
Stap 4: script schrijven, studio-opnames en montage
Van de vele uren audiomateriaal die we hadden verzameld, moesten we nu een behapbare podcast maken. Deze moest minder dan een uur duren en bovendien een breed publiek aanspreken. Daarom moesten we keuzes maken: Welk verhaal wilden we vertellen en hoe bouwden we dat op? Welke thema's moesten zeker aan bod komen? Wat zouden we noodgedwongen moeten schrappen? Welke bronfragmenten wilden we zeker laten horen? We schreven bindteksten om alles aan elkaar te lijmen en doken de radiostudio van Urgent.fm in om het nodige op te nemen. Hierna kon de montage eindelijk beginnen...
Stap 5: lancering podcast!
Vrijdagnamiddag 5 april, op het Historisch Festival van Verleden Week, lanceerden we een voorlopige versie van onze podcast "Het vuil van de straat". In het ronde sanatorium van de St-Baafsabdij konden bezoekers hun oren de kost geven. Op pancartes lazen ze ondertussen over het hele proces dat ons atelier de voorbije week had doorlopen. Het was toen nog heel even wachten tot we onze podcast definitief zouden lanceren, in samenwerking met Urgent.fm ...
En toen was het eindelijk zover!
Op 17 april was Julie Van Bogaert - maker én stem van Geheugenissen - te gast bij Urgent.fm in het programma Spoetnik. Ze mocht er trots de geboorte van de 17de aflevering van Geheugenissen aankondigen (luister hier vanaf 1u14').
En de kers op de taart kwam er op 19 april, om 13u ...
Atelier 'Vervuiling Wringt' kaapte de radiogolven van Urgent.fm met een Verleden Week-hijack! Studenten Hazel Waeterschoot en Hannah Downes deelden hun ervaringen vooraleer de podcast "Het vuil van de straat" integraal werd losgelaten op het publiek. Het leek net niet op een in de straten losgeslagen dolle stier met een besmettelijke ziekte ...
[Onze Geheugenissen-podcast "Het vuil van de straat" beluister je hier]
